خوشبختانه در سال‌های اخیر با ورود متخصصان عرصه گردشگری به حوزه اقتصاد گردشگری، شاهد تحول بزرگی در این صنعت هستیم. کیا پارسا، استاد دانشگاه و مدیر مجموعه فرهنگی و تاریخی سعدآباد یکی از چهره‌های شاخص اقتصاد گردشگری است که عملکرد مثبت و چشمگیری در مدت فعالیتش در حوزه‌های متعدد مدیریتی داشته است.

در بسیاری از مقالات و مطالبی که از شما در حوزه اقتصاد گردشگری منتشر شده، از این صنعت به عنوان \"صنعت سفید\" نام برده‌اید، منظور از صنعت سفید چیست؟

در قرن بیست‌و‌یکم، گسترش و پیشرفت فنآوری موجب خواهد شد که وقت انسان بیش از پیش آزاد و ثروتش افزون شود و زمان بیش‌تری را صرف اوقات فراغت خود کند. توجه به صنعت گردشگری بیانگر این واقعیت است که این امر سبب تاثیرات و تغییرات اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حتی محیطی در هر کشوری می‌شود. گردشگری را می‌توان «صنعت سفید» نام نهاد زیرا برخلاف اغلب صنایع تولیدی، بدون آلوده سازی محیط زیست انسانی، زمینه‌ساز دوستی و تفاهم بین ملت‌ها را فراهم می‌کند و صلح و صفا را برای مردم به ارمغان می‌آورد.

چشم‌انداز صنعت گردشگری را چگونه می‌توان به زبان ساده بیان کرد؟

گردشگری به‌عنوان یک منبع درآمد و ایجاد اشتغال در سطح ملی، می‌تواند راهی برای توسعه اقتصادی در قلمرو ملی باشد. این صنعت بخصوص در زمانی‌که سود فعالیت‌های دیگر بخش‌های اقتصادی در حال کاهش باشد، جایگزین مناسبی برای آن‌ها و راهبردی برای توسعه است.

بر این اساس دلیل اصلی توسعه گردشگری، غلبه بر پایین بودن سطح درآمد و ارایه فرصت‌های جدید شغلی و تحولات اجتماعی در جامعه است و می‌تواند امیدهایی را برای کاهش فقر به ویژه در مناطقی که به نحوی دچار رکود اقتصادی شده‌اند، فراهم آورد. از نظر اقتصادی، یکی از صنایع بسیار پردرآمد، پاک و کم هزینه در اقتصاد، صنعت توریسم و گردشگری است.

از این رو شاهدیم که در سالیان گذشته بسیاری از کشورهای جهان با درک موقعیت برتر صنعت توریسم در الگوهای مختلف توسعه اقتصادی، در پی آن هستند تا امکانات گردشگری خود را گسترش دهند.درآمدهای حاصل از جهانگردی معرفی نوعی صادرات نامریی و پنهان است، یعنی این درآمد نتیجه فروش خدمات جهانگردی در یک کشور به جهانگردان و مسافران خارجی است. هم‌اکنون جهانگردی بیش از هر فعالیت اقتصادی و صنعتی دیگر در جهان موجب حرکت سرمایه‌ها شده است، مصارف و درآمدهای حاصل از این صنعت هم به مراتب بیش‌تر و سریع‌تر از تولیدات ناخالص ملی و صادرات جهانی کالا و خدمات رشد می‌یابد.

صنعت گردشگری بیش از 11 درصد از کل تولید ناخالص ملی جهان را در بر می‌گیرد. همچنین در حدود 200 میلیون نفر در مشاغل وابسته به این صنعت به ویژه در بخش حمل و نقل مشغول به کارند و سالانه نزدیک به 700‌ میلیون سفر در سطح جهانی صورت می‌گیرد. این در حالی است که انتظار می‌رود این ارقام تا 8 سال دیگر یعنی تا سال 2025 به میزان دو برابر افزایش یابد. بر این اساس هم اکنون توریسم به‌عنوان مهم‌ترین اقلام صادراتی در 49 کشور توسعه یافته است که در 39 کشور به‌عنوان نخستین کالای صادراتی محسوب می‌شود.

آیا می‌توان به این نکته اشاره کرد که صنعت گردشگری اغلب در جوامعی مورد توجه قرار می‌گیرد که منابع درآمدی ثابتی مانند نفت ندارند؟

کشورهای صاحب نفت یا کشورهایی که تنها یک منبع درآمدی در اختیار دارند باید از کنار صنعت گردشگری به راحتی عبور نکنند چون مؤلفه بسیار مطلوبی برای تنوع درآمدی آنان است. البته برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس هم با اتکا به صنعت توریسم و تجهیز زیرساخت‌های آن توانسته‌اند در سالیان گذشته پذیرای تعداد زیادی از گردشگران جهانی باشند، به طوری‌که بسیاری از کارشناسان اقتصادی توفیق این کشورها در حوزه تجارت را ناشی از موفقیت آنان در صنعت توریسم می‌دانند.

تأثیر گردشگری بر شاخص‌های اقتصادی چگونه است؟

هم اکنون جهانگردی بیش از هر فعالیت اقتصادی و صنعتی دیگر در جهان موجب حرکت سرمایه‌ها شده است، مصارف و درآمدهای حاصل از جهانگردی به مراتب بیش‌تر و سریع‌تر از تولیدات ناخالص ملی و صادرات جهانی کالا و خدمات رشد می‌یابد.در کشورهای صنعتی توسعه یافته، صنعت گردشگری موجب تنوع درآمدها و کاهش ناهماهنگی در اقتصاد می‌شود و در کشورهای در حال توسعه هم فرصتی را برای صادرات، تولید ارز و ایجاد اشتغال فراهم می‌آورد. بنابراین این صنعت علاوه بر ارز آوری، می‌تواند نقش ارزنده‌ای در رشد ملی کشور داشته باشد.

زیرا این صنعت با ایجاد یک سلسله فعالیت‌های جدید در جامعه، موجب فعال شدن سایر بخش‌های اقتصادی خواهد شد چراکه بخش‌های حمل و نقل، مواد غذایی، سوخت و انرژی، صنایع دستی و بخش‌های ساختمانی به تبع فعالیت‌های جهانگردی رونق خواهد یافت. بر اساس استانداردهای بین‌المللی به ازای هر گردشگر حداقل پنج شغل ایجاد می‌شود. بنابراین ارزش فوق العاده صنعت گردشگری با کم‌ترین هزینه ممکن و ظرفیت بسیار بالای اشتغالزایی آن مشخص می‌شود.

همچنین گردشگری عامل مهمی در توزیع عادلانه و متعادل ثروت در مناطق مختلف یک کشور و پخش توزیع سرمایه‌های این صنعت و درآمدهای آن در جای جای یک سرزمین است.

به‌طور کلی یکی از مزایای عمده جهانگردی از نظر اقتصادی، گستردگی زمینه اشتغال در آن است به گونه‌ای که هم کارگران ساده بدون مهارت و هم صاحبان مهارت‌های گوناگون می‌توانند در این رشته شاغل شوند.

 همچنین توریسم، پول و جمعیت را از مراکز تمرکز و ثقل صنعتی به سوی روستاها و نقاط طبیعی می‌کشاند که این امر همان صادرات نامرئی محصولات و خدمات است. در بحث اقتصاد جهانگردی، کارشناسان به مساله آزادی جهانگردی اهمیت بسیاری می‌دهند؛ یعنی قوانین و مقررات اقتصادی، آیین نامه‌ها، نحوه ورود و خروج و... نباید به گونه‌ای باشد که آزادی جابه‌جایی اقتصاد گردشگری را با محدودیت مواجه سازد. در این خصوص می‌توان گفت که پیشرفت جهانگردی سبب ایجاد فعالیت و تولید کار و استفاده از ذخیره‌های انسانی متخصص می‌شود که در صورت موجود بودن شرایط آن، توسعه جهانگردی را با موفقیت روبرو خواهد ساخت.

چه عواملی بر توسعه صنعت گردشگری مؤثر است؟

به نکته مهمی اشاره کردید. از عوامل مؤثر بر توسعه صنعت توریسم و گردشگری می‌توان به وجود امکانات رفاهی و امنیت مناسب، امنیت کافی برای گردشگری، وجود جاده‌های وسیع و استاندارد بودن آن‌ها، وجود خدمات بهداشتی در مراکز اقامتی و بین جاده‌ای، وجود قوانین مناسب برای ورود و خروج گردشگران، تبلیغات مناسب و برخورد و رفتارهای مناسب فرهنگی اشاره کرد.اما در این زمینه سه عامل اصلی که در توسعه صنعت گردشگری نقش دارند، گردشگران، میزبانان و جاذبه‌ها است. از سوی دیگر از عمده‌ترین موانع گردشگری در ایران می‌توان به نارسایی‌های اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و تحقیقاتی و فرهنگی و تبلیغاتی اشاره کرد.

براساس صحبت‌های شما و همچنین با توجه به شرایط اقلیمی و طبیعی کشورمان و فرهنگ غنی ایرانی، صنعت توریسم می تواند به صنعتی پردرآمد برای کشور تبدیل شود، علاوه بر عوامل مؤثر بر رشد این صنعت، چه ملزومات اولیه ای مورد نیاز است تا صنعت گردشگری بر مسیر رشد قرار گیرد؟

با اصلاح مدیریت و توجه جدی دولت به توسعه زیرساخت‌های این صنعت جذاب و بخش خصوصی با رقابتی کردن خدمات گردشگری نسبت به کشورهای همسایه و اصلاح رفتار تک تک افراد جامعه نسبت به توریست‌های وارده به کشور، شاهد رشد روز افزون این صنعت، و افزایش سهم ایران از صنعت جهانی گردشگری و اشتغال بخش عظیمی از نیروی کار کشور به طور مستقیم و غیرمستقیم در این بخش خواهیم بود و درآمدهای کلان این بخش می تواند به عنوان پشتوانه محکمی برای اقتصاد کشور مطرح شود و رفته رفته از محور تک محصولی و وابستگی به بودجه کشور به نفت، رهایی یابیم.

به سراغ مجموعه فرهنگی و تاریخی سعدآباد بیاییم، مجموعه ای که بسیاری از برگهای تاریخ کشور را در خود جای داده است، از سعدآباد و جاذبه هایش بگویید.

چنانچه بخواهم کوتاه و در حد حوصله مخاطبین گرامیتان توضیح بدهم، در این مجال به همین مختصر بسنده می‌کنم که در حال حاضر 18کاخ و بنای کوچک و بزرگ بازمانده از سه دوره  تاریخی قاجار  و پهلوی اول و دوم  در سعدآباد وجود دارد.

کاخ احمدشاهی (که در حال مرمت است)، کاخ شهوندیا  (کاخ موزه سبز فعلی، محل اقامت تابستانی پهلوی اول)، کاخ سفید یا (کاخ موزه ملت، محل اقامت تابستانی پهلوی دوم)، کاخ اختصاصی (موزه تاریخ طبیعی سابق در حال حاضر در اختیـار نهاد ریاســت‌جمهوری)، کاخ اسود (سیاه) که درحال موزه هنرهای زیبا است، کاخ شمس (موزه پوشاک سلطنتی)، کاخ اشرف (موزه ظروف سلطنتی)، کاخ غلامرضا (موزه سلاح‌های دربار)، کاخ ملکه مادر (که در اختیـار نهاد ریاســت‌جمهوری است)، کاخ احمدرضا  (که در اختیـار نهاد ریاســت‌جمهوری است)، ساختمان عبدالرضا (امور اداری سعدآباد)، کاخ بهمن پهلوی پسر غلامرضا (دفتر مدیریت)، کاخ شهرام پسر اشرف (موزه نظامی)، کاخ فریده دیبا (که در اختیـار نهاد ریاســت جمهوری است)، کاخ قدیم ولیعهد رضا پهلوی (موزه بهزاد)، کاخ جدید ولیعهد رضا پهلوی (موزه دفینه سابق و در حال حاضر در اختیار نهاد ریاست جمهوری است)،  کاخ فرحناز و علیرضا فرزندان محمدرضا شاه( موزه خط و کتابت میرعماد) و کاخ لیلا.

علاوه بر کاخ‌های مذکور و چندین ساختمان قدیمی دیگر، تأسیسات و امکانات دیگری همچون سالن‌های مرغداری و گاوداری (متعلق به همان دوران)، موزستان و گلخانه‌های گوناگون، استخرهای مختلف، چشمه‌سارها، زمین‌های تنیس و سالن بولینگ، سینما و آمفی تئاتر روباز در این مجموعه 110 هکتاری وجود دارند.

موزه‌های آلبوم‌های سلطنتی و اسناد در ساختمان گارد شاهنشاهی وقت، موزه برادران امیدوار، موزه آب، موزه استاد فرشچیان و  موزه اتومبیل های سلطنتی نیز از دیگر موزه های سعدآباد است. این مجموعه دارای 12 قنات و 8 درب ورودی است که درحال حاضر دو ورودی زعفرانیه و میدان دربند پذیرای  بازدیدکنندگان محترم می باشد وچنانچه خوانندگان عزیز نیازمند اطلاعات جامع تری باشند، ایشان را به شبکه های اطلاع‌رسانی مجازی و متعلق به مجموعه، مندرج در سایت مذکور به نشانی www.sadmu.ir ارجاع می‌دهم.

براساس توضیحات شما، سعد آباد را می توان قطب بزرگ گردشگری در دل پایتخت نامید و بازدید ۴.۵ میلیون نفر در سال از این مجموعه، گواهی بر این گفته است.همچنین پیش تر به اهمیت توجه به مراکز اقامتی و پذیرایی در مجتمع های گردشگری اشاره داشتید. در سعدآباد، مراکز متعدد و متنوع پذیرایی شامل رستوران‌ها و کافه ها فعال هستند، در جهت حفظ سلامتی و بهداشت بازدید کننده ها چه تدابیری اندیشیده شده است؟

مقوله کنترل کیفیت و سلامتی موادغذایی در صنعت گردشگری موضوع مهمی است. اهمیت این موضوع را می توان در حضور برندهای متعدد کنترل کیفیت در قالب استانداردهای گوناگون در صنعت گردشگری مشاهده کرد.بسیاری از هتلها، رستورانها و مراکز اقامتی در سراسر جهان توسط شرکت‌های کنترل کیفیت نظارت می‌شوند و در عرصه رقابت جهانی، برنده کسی است که بتواند استانداردهای مختلفی در زمینه های متعدد کسب کند.

اگر به سایت‌های اطلاع‌رسانی این مراکز مراجعه کنید با لوگو و نشان‌های مختلف استاندارد مواجه می‌شوید که این هتل یا رستوران یا موزه در زمینه تصفیه هوا، موادغذایی، سطوح قابل دسترس گردشگر و ... توسط چند شرکت نظارت کننده، کنترل شده است.

مجموعه فرهنگی و تاریخی سعدآباد نیز از این امر مستثنی نیست و برندهای فعال در مجموعه مورد ارزیابی و نظارت دقیق کارشناسان مجموعه هستند و قرار است در آینده نزدیک تفاهم نامه همکاری میان مجموعه سعدآباد با یکی از شرکتهای کنترل کیفیت در بخش خصوصی منعقد شود تا علاوه بر بازرسی ناظران مجموعه، بازرسان و کارشناسان این استاندارد خصوصی به ارزیابی فضای موزه، مراکز پذیرایی، مواد غذایی مورد استفاده گردشگران و تمام مواردی که بازدید کننده با آن در تماس است، بپردازند.به بیان دیگر، نخستین موزه و مرکز گردشگری پاک کشور، مجموعه فرهنگی و تاریخی سعدآباد خواهد بود.

و در پایان؟

صنعت گردشگری برای توسعه و رشد خود نیازمند عزم ملی است.عزمی که تمام جامعه را در بر می گیرد. برای دستیابی به اهداف بلند مدت این صنعت باید در ابتدا جامعه با میراث تاریخی و فرهنگی خود ارتباط مثبتی برقرار کند. بسیاری از مردم تنها نام موزه‌ها و مراکز گردشگری کشور را شنیده‌اند، در صورتی که می‌توان با فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی مناسب، میزبان مردم بود.

 باید امید داشت تا با همت مدیران و جامعه، صنعت گردشگری کشور در مسیر رشد و توسعه قرار گیرد وهمانگونه که اشاره نمودم، برآنیم تا بستر سازی  تمامی مؤلفه‌های مورد نیاز و در راستای خدمات دهی مناسب به گردشگران داخلی و خارجی را با نگاهی زیربنایی و کارشناسی و حسب نیازهای موجود در مجموعه سعداباد  ایجاد نماییم .چراکه معتقدم این مجموعه به‌عنوان یکی از سایت‌های شناخته شده فرهنگی تاریخی کشور و برخوردار ازشهرت جهانی،  ظرفیت‌های بالقوه بسیاری را در خود نهفته دارد که نیازمند سرعت بخشیدن به احصاس این قابلیت‌ها  به‌منظور فعلیت بخشیدن و پویایی آن برای خدمت‌رسانی مطلوب‌تر به گردشگران است. در حال حاضر مطالعات قابل توجهی را در این زمینه آغاز نموده‌ایم و امیدواریم که به‌زودی شاهد نتایج موفق آن باشیم.

از سوی دیگر یکی از اهداف کوتاه مدت اینجانب حرکت در مسیر فراهم آوردن شرایط لازم برای حضور پررنگ اصحاب فرهنگی هنری کشور در این مجموعه است که در قالب تفاهم نامه های دوجانبه  در حال رایزنی با نهادهای ذیربط و تشکل های خانوده بزرگ فرهنگی هنری کشور هستیم و باید این فرهنگ سازی به جد صورت بگیرد که مجموعه هایی از این دست و بطورخاص سعدآباد می‌تواند به‌عنوان خانه دوم اصحاب فرهنگ و هنرمورد توجه این قشر قرار گرفته و حضور مؤثروپررنگ تری داشته باشند.

منبع: روزنامه هفت صبح

انتهای پیام/